Càng là máu mủ, càng phải rạch ròi

Hồi nhỏ, tôi luôn nghĩ cha tôi là người khó tính, nhất là với anh em ruột thịt. Trong nhà, chú Út là người tôi quý nhất. Chú nói chuyện dẻo miệng, tính tình hào sảng, lần nào sang chơi cũng có quà cho tôi. Ngược lại, cha tôi thì lầm lì, nghiêm nghị. Mối quan hệ giữa cha và chú, dù là anh em ruột, cứ có một khoảng cách vô hình nào đó. Mãi sau này tôi mới hiểu, vì một tờ giấy vay nợ cũ mèm cha tôi còn cất trong hộc tủ.

Chuyện là ngày xưa, khi gia đình tôi còn chật vật, chú Út sang nhà hỏi vay cha một số tiền khá lớn để "hùn hạp làm ăn". Mẹ tôi lúc đó ái ngại, vì số tiền đó gần như là tất cả những gì gia đình tích cóp được. Nhưng bà nội thì gạt đi: "Anh em trong nhà, giúp nhau một tay có gì mà tính. Máu mủ ruột rà, nó không trả thì ai trả."

Chú Út cũng vỗ ngực nói chắc nịch: "Anh Hai yên tâm, chỉ ba tháng là em gửi lại đủ cả vốn lẫn lời. Chẳng lẽ anh không tin em ruột mình?"
Cha tôi im lặng hồi lâu. Cuối cùng, ông gật đầu, nhưng với một điều kiện: "Tiền thì anh cho mượn, nhưng phải viết giấy vay nợ, ghi rõ ngày tháng trả. Anh em hay người ngoài gì cũng phải rạch ròi."

Không khí trong nhà chùng xuống. Chú Út sượng mặt. Mẹ tôi thì kéo tay ba, nói nhỏ: "Làm gì mà căng vậy mình, người nhà với nhau mà." 
Bà nội thở dài, nhìn cha tôi với ánh mắt trách móc. Chỉ có cha là kiên quyết. Tờ giấy cuối cùng cũng được viết, dù trong sự ngượng ngùng của chú, và sự khó xử của cả nhà.

Rồi ba tháng trôi qua. Sáu tháng. Rồi một năm. Chú Út không những không trả tiền mà còn lặn mất tăm. Những lần hiếm hoi chú gọi điện, cha tôi chỉ hỏi một câu: "Chuyện tiền nong tính sao rồi?"

Chú lại ậm ừ, kể lể một tràng về những khó khăn, những xui rủi trong làm ăn, rồi lại hứa hẹn: "Em biết rồi, anh cho em thêm chút thời gian đi."
Cha tôi không đòi ráo riết, nhưng ông cũng không bỏ qua. Sự im lặng của ông còn nặng nề hơn cả ngàn lời chì chiết. Mối quan hệ anh em cũng vì thế mà rạn nứt. Mẹ và bà nội nhiều lần khuyên ba: "Thôi coi như của đi thay người. Anh em trong nhà, làm gắt quá nó không nhìn mặt mình nữa."

Cha tôi chỉ đáp lại một câu, mà tôi nhớ mãi tới giờ: "Con không tiếc tiền mẹ à. Con chỉ tiếc lòng tin mình đặt sai chỗ. Máu mủ là để đùm bọc, chứ không phải là cái cớ để dễ dàng thất hứa với nhau. Càng là người nhà, càng phải giữ chữ Tín."

Nhiều năm sau, gia đình tôi gặp một biến cố lớn, cần một khoản tiền gấp. Lúc bấy giờ, cha tôi tìm đến một người bạn cũ, người mà ông đã từng hợp tác làm ăn từ rất lâu. Ông chỉ trình bày sự việc, chưa kịp mở lời hỏi vay, người bạn kia đã nói ngay: "Tôi tin anh. Anh cần bao nhiêu cứ nói, không cần giấy tờ gì đâu. Con người anh trước giờ sòng phẳng, cần gì giấy trắng mực đen."

Khoảnh khắc đó, tôi chợt vỡ lẽ. Cái "khó tính", cái "rạch ròi" của cha tôi năm xưa với chú không phải là sự tính toán, mà là một cách bảo vệ. Ông không chỉ bảo vệ đồng tiền mồ hôi nước mắt của gia đình, mà còn đang cố dạy cho em mình bài học về sự Trọng Thị của một lời hứa. Và quan trọng hơn cả, ông đang bảo vệ "chữ Tín" của chính bản thân mình, thứ tài sản vô hình nhưng quý giá nhất của một người đàn ông.

Cha tôi đã dùng sự nghiêm khắc của mình để xây dựng nên một con người đáng tin cậy. Còn chú Út, vì dựa dẫm vào hai chữ "máu mủ" mà dễ dàng cho qua một lời hứa, cuối cùng đã tự đánh mất đi lòng tin của người thân và cả con đường làm ăn của chính mình. Sau này, tôi có hỏi cha: "Nếu ngày đó chú Út trả tiền đúng hạn, có phải nhà mình đã vui hơn không cha?"

Cha tôi nhìn xa xăm, nói: "Nếu nó trả đúng hạn, thì cha đã có một người em để tự hào, chứ không phải chỉ là một người em để thương hại. Thương không phải là dung túng cho cái sai. Đôi khi, sự nghiêm khắc mới chính là cái thương thật sự". Máu mủ ruột rà có thể cho ta một điểm khởi đầu gần gũi hơn, nhưng nó không bao giờ là cái cớ để ta cho phép mình được cẩu thả với chữ Tín. Bởi khi lòng tin đã mất, tình thân dù còn, cũng chẳng thể nào trọn vẹn.